CEYDA USKAN KODAL
UZMAN KLİNİK PSİKOLOG & ÇİFT VE AİLE TERAPİSTİ
Disleksi Problemi Olan Çocukların Aile ve Öğretmenlerine Öneriler
-
Aileler çocuklarını, okul öncesi dönemde yani daha sözcükleri tanıma ve konuşmaya başlama evresinde iyi gözlemlemelidirler. Her geç konuşma ve telaffuz problemleri disleksiye işaret etmemekle beraber bunlar, erken teşhis için önemli ipuçları olarak değerlendirilebilir.
-
Kabullenmesi zor olsa da, çok geç kalınmadan fark edilir edilmez bir uzmana danışın.
-
Çocuklara karşı zorlayıcı davranmayın, bu sürecin sizin için de zor olduğu düşünüldüğünde, ailelerin de bu konudaki eğitimi ve bilgilenmesi çok önemlidir. Bu konuda olabildiğince okuma yapın, uzmanlara danışın.
-
Çocuğunuzu olduğu gibi kabul edin, başkalarıyla değil kendisiyle kıyaslayın. Bu sizin için de daha rahatlatıcı olacaktır. Çocuğunuz 1 ay önce nasıldı, bugün nasıl, yarınki hedefiniz neler? Bu hedefler gerçekçi olsun ve büyük hedefler olmasın. Aynı hedefler sizin için de geçerli. Çocuğunuzun gelişimi için kendinize de büyük hedefler koymayın. Küçük ve sağlam adımlarla ilerlemek her zaman daha sağlıklıdır.
-
Yaşadığınız güçlükleri okulla paylaşın orada da benzer sıkıntılar yaşanıyorsa öğretmeniyle işbirliği yapın. Tek başınıza bunlarla baş etmek yerine alacağınız destekler, hem sizin işinizi kolaylaştıracaktır, hem de başarıya daha hızlı ulaşabilmenizi sağlayacaktır. Okul ve öğretmenle birebir iletişim ve işbirliğiyle çalışma buna ek olarak gerekiyorsa terapist desteği alma, ilerlemenin en büyük etkenlerindendir.
-
Çocuğunuza karşı sabırlı, hoşgörülü ve anlayışlı olun. Zorlandığı durumlarda öfkeli davranmayın, hedefiniz onun daha iyi olması, bunu unutmayın. Davranışlarınızın tutarlı olmasına özen gösterin. Zorlukları karşısında, bir gün hoşgörülüyken diğer gün öfkeli davranmayın. Çocuğunuz zaten zorlanırken bir de buna ek olarak performans kaygısının eşlik ettiği özgüven eksikliği, akademik olarak soğuma hatta depresyon ve içe kapanma gibi durumlar sergileyebilir.
-
Her çocuğun yapamadıkları gibi yapabildikleri de vardır. Yapabildikleri üzerinden hareket edilip, başarıları övülmeli. Başardıkları görevlerle başlayıp, yavaş yavaş diğer alanlara geçilmelidir. Bu çocuğun özgüven gelişimi için çok önemlidir. Sizin için de çocuğunuzun başardığı alanlar görmek iyi gelecektir.
-
Sosyal olarak içe çekilme, derste söz almama ya da okul dışındaki topluluklarda sessizce bir köşede oturma gibi davranışlar sergileyebilirler. Çocuktan utanılmamalı ve toplumdan uzaklaştırılmamaldır çünkü bu beraberinde çocuğun kendinden utanmasını ve kendini toplumdan soyutlamasını getirebilir.
-
Çocuğun kendini ifade etmesine, ve farklılıklarını ortaya koymasına izin verin. İstediği ve yapabildikleri şeyleri yapmaları için destekleyin. Sizden gördükleri destek, onları daha motive edecektir. Ona güvenin ve bunu hissettirin, bu ayna gibi ona yansıyacaktır.
-
Sizin için ne kadar değerli ve önemli olduklarını, her durumda onlara yeterli ilgi ve sevgiyi göstererek verin. Onlara olan sevginizin başarılarıyla orantılı olmadığını vurgulayın. Koşulsuz sevgi ve koşulsuz ilgi, ona kendini daha güvende hissettirecek, güvenli ortam da onun gelişiminde olumlu anlamda hızlandırıcı etki sağlayacaktır.
-
Çocuğunuz biraz daha fazla çalışarak da olsa, istediğiniz hedeflere ulaşacaktır. Disleksisi olan çocuklarda zeka geriliği pararlel olmayabilir. Anlamama, algılayamama probleminden ziyade, öğrenmeleri biraz daha geç olur, ama olur! Çocuğunuza arkadaşlarının öğrendiklerini, onun da öğreneceği fikrini aşılayın ve kendilerine güvenlerini arttıracak sosyal faaliyetlere yönlendirin.
-
Sınav konusu önemlidir; disleksisi olan çocuklar konuları bilseler dahi sınav sorularını çabuk okuyamaz ve yanıtlayamazlar. Sözlü yapılması veya testlerin uygulanması faydalı olacaktır. Bunu özel durumunu öğretmenleriyle paylaşın, bu konuda destek olmasını sağlayın.
-
En önemli destekleyici, görsellik! Bu çocuklar sembolleri algılamada ve kelimelerle düşünmede zorluk çekerler. Dolayısıyla öğrenme ve ezberleme süreçleri çok sancılı olur. Öğretmenler bu süreci en iyiye ulaştırmak için, görsel tablolar ve resimler kullanmalıdırlar. Siz de evde beraber ders çalışırken bunlara dikkat edin.
-
Çocuğu bir şey öğretirken, bunun eğlenceli yollarını bulun. Okumayı eğlenceli bir hobi haline getirin. Siz ona yüksek sesle okuyun, o size. Bu şekilde ders zamanı sizin için de daha güzel bir hale gelecektir. Çocuğunuz da bir durumlar savaşıyor gibi hissetmek yerine, eğlenceli bir aktivite geçirmiş olacaktır.
-
Disleksisi olan çocuklar ışığa karşı hassastır, dolayısıyla kitaplardaki siyah-beyaz renkler çocuğu rahatsız edebilir. Son dönemlerde yapılan bazı araştırmalarda, disleksisi olan çocukların renkli cam kullanılarak daha kaliteli ders çalıştığı ve öğrendiği saptanmıştır. Denemenizde fayda var! Renkli boncuklar, kağıtlar vs kullanılarak, dikkat çalışmaları da yapabilirsiniz.
-
Çocuğun hayatını kolaylaştırmaya çalışın. Sağ-sol yönlerin karıştırıyorsa, sağ bileğine kırmızı, sol bileğine mavi bileklik takın. Bir zaman sonra yön konusunda daha iyi olacaktır!
-
Çocuğunuzu bol bol sinema ve tiyatroya götürün, renkli hikaye kitapları alın. Daha sonra karşılıklı birbirinize anlatın. Çocuğunuzla yaşadığınız bu deneyimler, ilişkinizin kalitesini de arttıracaktır.
-
Ders çalışırken sık sık ama kısa aralıklarla mola vermesini sağlayın. Küçük hedefler koyun; bu sayfa bittiğinde iki dakika ara!
-
Ona bol bol kitap okuyun. Siz okurken yanınınzda durmasını sağlayın, okuduğunuz yerleri olabildiğince takip etmesine yönlendirin. İlgisini çekmek için, değişik ses tonlamaları, canlandırmalar yapın.
-
Çocuğa çalışma becerilerini kullanmasını sağlayıcı ev egzersizleri verin. Mesela derse oturmadan önce, çalışacağı masanın hazırlığı gibi… Bu sorumluluklar evdeki diğer işlerde de uygulanabilir.
-
Çocuklar sürekli başarısızlıkla yüzleştiklerinden, evde yapabilecekleri küçük sorumluluklar verilmeli ve her seferinde takdir edilmeli.
-
Çocukların görsel ve işitsel algı yeteneğini geliştirin: Görsel algılama için; eşyaları sınıflama faaliyetleri, ayırt etme faaliyetleri, hafıza oyunları. İşitsel algılama için; gözlerini kapayarak hatırlatma( el çırparak kaç kere çırptım deme, farklı sesler dinletip ne sesi olduğunu söyleme vs), cümle tamamlama oyunları gibi..
-
Okuldan eve geldiğinde, ders tekrarı yapabilirsiniz ama bundan önce oturup, o okuldayken neler yaptığınızı birbirinize anlatın. İletişim ve paylaşım ona iyi gelecek, bir gün sonra okulda yaşadıklarına daha duyarlı olacaktır...
-
Sınıfta ve evde kullanılan komutlar; kısa, basit ve net olmalıdır. Komutları karşıladıkça diğerine geçmelisiniz.
-
Evde derslere ilişkin soru-cevap şeklinde pekiştirme yapabilirsiniz.
-
Bu çocuklar başarısızlık beklentisi içinde oldukları için derste el kaldırmazlar. Onlara sınıfta söz hakkı verilmeli ve başardıklarında ödüllendirilmelidirler. Bunun için evde size düşen, sorular sorup, bildiğini söylemesine teşvik etmektir.
-
Unutmamanız gerekiyor, çocuğunuz sizi hayal kırıklığına uğratmayacağından emin olmalı. Başarısız olsa bile o hissi ortadan kaldırmalısınız. Bunu çocuğunuza mutlaka belli edin! Kendisini sürekli suçlu hissetmesi, davranışlarını da zorlaştıracaktır.
-
Nokta birleştirme oyunu oynayın!
-
Okunaklı, hızlı ve düzgün yazamadığı zaman öfkelenmeyin, sabırlı olun, zamanla başaracaktır!
-
Adım adım ilerlemekte fayda var. Kısa kelimelerden ve basit cümlelerden başlayın. Başardıkça daha zorlara geçin.
-
Grup içinde başarabileceği görevler vermeye dikkat edin. Başarısızlık hissini çok sık yaşamaması ruhsal gelişimi için daha etkili olacaktır.
-
Öğretmenler bu çocuklarla bireysel ilgilenmelidir. Mutlaka bunu öğretmenleriyle paylaşın.
-
Çabaları sözel ödülle desteklenmelidir. (her seferinde ve zaman geçirmeden)
-
Okuma alıştırmaları günde 2-3 kere ve 5-10 dakikalık devreler halinde olmalı. Her gün mutlaka uygulanmalı ve çocuk yorulduğunda ara verilmelidir. Bu alıştırmaları kolaylıkla yapmaya başladığı zaman süre arttırılmalıdır. Bu süreçte yanlarında oturup, destekleyici olmanız, çocuğunuz için destekleyici olacaktır. Onun kitabına eşlik etmek gibi, o okuma yaparken sizin de kendi kitabınızı okumanız dahi yardımcı olacaktır.
-
Okuma parçaları çocuğun ilgisini çeken konular üzerinde olmalıdır. Onun tercihine göre kitap seçmeye özen gösterin. Beraber kitap evine gidip, onun için ve kendiniz için kitaplar alın. Okuma saatleri belirleyin.
-
Görsel materyallere örnek olarak; yazmaya hazırlık döneminde, tahta ve plastikten harfler, oyun hamurları ve harf resimleri verilebilir.
-
Çocuğun yaptığı imla hatalarının kendisi tarafından bulunmasını sağlayın. Acele etmeyin, zaman tanıyın ve siz göstermeyin. Bulduktan sonra, kendi kendine düzeltmesini bekleyin.
-
Çocuk sınıfta, tahtanın tam önünde oturmalı. Öğretmenini uyarın!
-
Eve geldiğinde hemen ödevlere boğulmasını engelleyin, bir şeyler yiyip dinlenmesine zaman verin. Bu süreçte okul dışında bir şeylerden bahsedin.
-
En önemlisi de çocuğunuzun yalnızca başarılarını değil, çabalarını da ödüllendirin.